door Sofía Hernández Chong Cuy

Bij aanvang van mijn aanstelling bij Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst, kreeg ik de taak om de naam van het instituut te veranderen. Dit had vooral te maken met het koloniale verleden van de Nederlandse marineofficier Witte Corneliszoon de With (1599-1658), waarvan het instituut vond dat dit conflicteerde met het mandaat en de waarden. De specifieke aanleiding vindt u hier.

Als u hiervan op de hoogte bent, dan vraagt u zich wellicht af wat de stand van zaken nu is, of u bent misschien nieuwsgierig naar de nieuwe naam, of waarom de naamsverandering überhaupt plaatsvindt. Ik zal beginnen met de laatste vraag en daarna de rest beantwoorden. Er zijn twee redenen voor het veranderen van de naam van de instelling. Ten eerste gaat de huidige naam over de locatie van de instelling, maar zegt het niets over de doelstelling: het presenteren van hedendaagse kunst en theorie. Ten tweede doet de naam ons streven naar inclusiviteit geweld aan, terwijl dit juist essentieel is voor de relevantie en bijdrage van cultuurbeoefening in het algemeen.

De naamsverandering van Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst wordt aangegrepen als een goede gelegenheid om de aard van de instelling onder handen te nemen. Nadere beschouwing van de kritiek op onze naam wierp bij ons eerder een existentiëel, dan een situationeel, bezwaar op. In het kielzog van de bredere inspanningen rondom dekolonisatie die in Nederland plaatsvinden, brachten in 2017 de kritiek op en de debatten over de naam aan de oppervlakte hoe belangrijk het is om de multivocale erfenis te erkennen van een samenleving die steeds diverser wordt. De naamsverandering omvat daarom verschillende structurele en programmatische veranderingen die ik nodig acht om een nieuwe naam te overwegen of door te voeren.

Dit zijn de acties, met uitkomsten, die we tot op heden hebben ondernomen bij Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst:

— Van september tot december 2017 vonden vijftien werklunches plaats bij Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst. De werklunches waren openbaar toegankelijk. Er werd gesproken over het veranderen van de naam van de instelling, maar belangrijker nog was de discussie over een bredere toezegging in het culturele veld van het erkennen en onderzoeken van de Nederlandse koloniale geschiedenis, en haar betekenis voor de huidige verwachtingen en verplichtingen van culturele instellingen.

— Van januari tot april 2018 werden de verslagen van deze openbare lunches geëvalueerd en georganiseerd. Het was van groot belang dat duidelijk werd gemaakt hoe het debat over de naamsverandering zich ontwikkelde en in context werd geplaatst. Om helderheid over de debatten te scheppen en om direct precieze informatie te geven, werd een reeks tijdlijnen ontwikkeld en online gepubliceerd. De evaluatie van de verslagen en het opstellen van de tijdlijnen brachten de concrete factoren aan het licht die zouden leiden tot het formuleren van onze visie en criteria voor de naamswijziging. Dit op basis van twee principes: 1) dat de huidige naam niet de doelstelling van de instelling weergeeft, en 2) de huidige naam doet ons streven naar inclusiviteit geweld aan. Bovendien werd een agenda opgesteld om de naamsverandering in beginsel aan te pakken met veranderingen in werkwijze en samenstelling binnen de instelling, en niet alleen als een symbolisch gebaar.

— Vanaf mei 2018 werd een nieuwe, openbaar toegankelijke en sociaal georiënteerde ruimte geopend, gewijd aan inclusiviteit en onze toewijding om verandering aan te brengen in onze werkwijze, hoe wij anderen representeren, en hoe wij andere gemeenschappen betrekken. Dit vond plaats door het opnieuw ontwerpen van de tentoonstellingsruimte op de begane grond, ons meest zichtbare en toegankelijke ruimte. Door deze zogenaamde ‘white cube’ om te toveren naar een multifunctionele evenementruimte en boekenwinkel, voorlopig onder de naam Zonder titel, werd deze locatie onze voornaamste plek voor openbare programmering. De ruimte werd gratis opengesteld voor het publiek.

— In september 2018, tegelijk met de opening van Zonder titel, werd een start gemaakt met een nieuwe benadering van programmering, educatie en maatschappelijke betrokkenheid, onder de naam Collectief Leren. Dit werd geleid door twaalf diverse deelnemers van 17 tot 23 jaar oud, deelnemers van het meerjarige fellowshipprogramma. Met Zonder titel als thuisbasis ontwikkelde dit programma nieuwe soorten programmering zoals de Sessions-serie, en bracht het ons in contact met nieuwe gemeenschappen in Rotterdam. Het had ook tot doel om, samen met het publiek, meer te leren over wat mensen bezighoudt in cultuur door nauwe banden aan te halen met de samenleving, wat in principe neerkomt op goed luisteren en een open houding.

— In april 2019 werd de naam van de nieuwe ruimte omgedoopt van Zonder titel naar MELLY. Dit proces vond plaats in samenwerking met de deelnemers van het fellowshipprogramma. Intussen werd hun proces hierin als case study gebruikt voor de bredere kwestie van de naamsverandering. Na een aantal workshops werd de naam MELLY gekozen, geïnspireerd door Ken Lums iconische werk Melly Shum Hates Her Job in Rotterdam. (Lees er hier meer over).

— In september 2019 begon de tweede editie van het fellowshipprogramma met vijftien deelnemers. Het aanbod is ook uitgebreid met MELLY’s Buren waarbij verbinding wordt gemaakt met andere belanghebbenden in de Witte de Withstraat. Betrokkenheid bij en leren met de directe buren en stedelijke omgeving van Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst is een cruciaal onderdeel van het doorlopende initiatief voor naamsverandering.

— Om dit proces, het fellowshipprogramma en andere belangrijke veranderingen ten aanzien van verschillende zienswijzen te ontwikkelen, werd nieuw personeel aangetrokken waaronder een programmamaker voor Collectief Leren. In september 2019 werden nieuwe leden toegevoegd aan onze Raad van Toezicht. De invulling van deze functies omvatte een proces van openbare vacatures met inachtneming van de Code Culturele Diversiteit. Hiermee kreeg een complete taskforce vorm, samengesteld uit medewerkers die zullen werken aan onderzoek, programma’s en het volbrengen van de naamsverandering.

Dit is waar we op dit moment staan ten aanzien van de naamsverandering bij Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst. We hebben hier bij de instelling veel geleerd van dit proces, samen met de deelnemers van het fellowshipprogramma. De inspiratie en relevantie van de naam die zij voorstelden was afkomstig van een afbeelding van een buurticoon, hoe anti-heldhaftig ook, en uit de geschiedenis van de instelling zelf. Dat laatste is belangrijk wat betreft de centrale vraag in het onderzoek naar de naamsverandering van Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst: Hoe omarmen wij transformatie zonder de geschiedenis uit te wissen of te vergeten, inclusief het geheugen van de instelling, wanneer we onze naam veranderen?

Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst is gevestigd in een negentiende-eeuws gebouw dat oorspronkelijk werd ontworpen – en meer dan een eeuw werd gebruikt – als openbaar schoolgebouw. Toen het in 1990 werd geopend, deelde de instelling het gebouw met een school. Gedurende die periode werden de schoolactiviteiten voortgezet op de begane grond van het gebouw, tentoonstellingen vonden plaats op de verdiepingen erboven. Het is van grote betekenis dat we nooit opgehouden zijn met het gebouw te gebruiken waar het voor ontworpen is: een plek om te leren. Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst biedt nieuwe pedagogieën en gelegenheid om collectief te leren door de kunsten. De naamsverandering is hier een onderdeel van.